نقشآفرینی تجارت الکترونیک در بحران و چالشهای پایداری | از «جنگ ۱۲ روزه» تا بازنگری در قانون پس از دو دهه
رویداد۲۴| تهران – نشست خبری همایش سالانه تجارت الکترونیک (EC۲۴x۷) با حضور دکتر علی حکیم جوادی، رئیس سازمان نظام صنفی رایانهای کشور، و همچنین محمد وحیدی و میثم بشیری از اعضای برجسته انجمن تجارت الکترونیک، روز گذشته برگزار شد. در این نشست، سخنرانان ضمن تشریح نقش حیاتی کسبوکارهای آنلاین در دوران بحران، بر ضرورت بازنگری در قانون تجارت الکترونیک پس از ۲۰ سال و ایجاد زیرساختهای پایدار برای تابآوری این حوزه در اقتصاد دیجیتال کشور تأکید کردند.
تداوم خدمات آنلاین، درسگرفته از بحرانها
دکتر علی حکیم جوادی، رئیس سازمان نظام صنفی رایانهای، در ابتدای این نشست با تأکید بر ماهیت خدمات تجارت الکترونیک به عنوان سرویسی ۲۴ ساعته و ۳۶۵ روزه، به نقش این حوزه در شرایط خاص اشاره کرد و گفت: «اوج این اتفاق در کشور ما در دوران جنگ ۱۲ روزه عینیت پیدا کرد. در آن ایام که متأسفانه ناخوشایند بود و بسیاری از شهروندان مجبور به ترک شهرهای بزرگ شدند، ما شاهد تعطیلی عمومی سوپرمارکتها و حتی نانواییها بودیم؛ اما تنها گروهی که با تلاش و پایداری سرویس ارائه میکردند، مجموعههایی بودند که در بستر تجارت الکترونیک فعالیت داشتند.»
وی ضمن اشاره به اینکه پس از این واقعه، جلساتی با هدف تقدیر از این مجموعهها برگزار شد، افزود: «در آن مقطع، شرکتهای حوزه سلامت دیجیتال (مدتکفارمها)، دارو و خدمات پزشکی را به صورت آنلاین در اختیار مردم قرار میدادند و حتی تاکسیهای اینترنتی جایگزین تاکسیهای فیزیکی شده بودند. کشور در آن مقطع متوجه شد که نقش تجارت الکترونیک و استفاده از ابزارهای آن چقدر میتواند تأثیرگذار باشد
دکتر حکیم جوادی با ارائه آمار رشد این حوزه، خاطرنشان کرد: «متأسفانه آمار منسجم و یکپارچهای در کشور نداریم، اما آمارهای موجود نشان میدهد که حجم تجارت الکترونیک در سال ۱۴۰۲ حدود ۳۱۸۸ هزار میلیارد تومان (همت) بوده که نسبت به سال قبل حدود ۷۳ درصد رشد داشته است. این عدد در سال ۱۴۰۳ با رشد قابل توجهی به ۴۵۰۰ همت رسیده و برآورد میشود که در سال ۱۴۰۴ از ۹۰۰۰ همت نیز عبور کند.»
رئیس سازمان نصر، با اشاره به قدمت ۲۰ ساله قانون تجارت الکترونیک کشور، خواستار بازنگری جدی در این قانون شد: «با توجه به این رشد و فناوریهای متعددی که در حال اضافه شدن هستند، از جمله هوش مصنوعی، بلاکچین و دیگر ابزارها، نیاز به یک بازنگری جدی در این قانون وجود دارد تا بتوانیم تحول اساسی را در آن ایجاد کنیم و مشاغل جدید را بر بستر تجارت الکترونیک تعریف کنیم.»
وی همچنین از پیگیری دو ساله برای بازنگری قانون تجارت الکترونیک خبر داد.
توسعه کسبوکارهای پایدار و ضرورت تابآوری دیجیتال
در ادامه، محمد وحیدی، مدیر استانداردسازی انجمن علمی تجارت الکترونیکی ایران، با تأیید لزوم تداوم کسبوکارها، محور اصلی همایش امسال را «تداوم کسبوکار و مدیریت بحران» اعلام کرد و گفت: «در خاطر من است که شهریور ۱۳۸۳ اولین فروش الکترونیکی ایران رخ داد. آن زمان خیلی مقاومت مقابل حوزه تجارت الکترونیکی وجود داشت و علت نیز نگاهها به این زمینه بود. خوشبختانه همه از جمله افراد و نهادهای دولتی جلو آمدند و در نهایت اتفاق خوبی افتاد.» (وحیدی، ضمن تفکیک مفاهیم پایداری زیرساختها (HA) و تابآوری کسبوکار (BCP)، بر لزوم توسعه اینترنت ملی (به معنای زیرساخت مستقل داخلی) تأکید کرد تا در شرایط بحران، صدمه کمتری به این کسبوکارها وارد شود. وی هشدار داد: «همه باید در کسبوکارهای خود نسبت به BCP (برنامه تداوم کسبوکار) حساس باشند. اگر همه حساس بودند و راهکارهایی ارائه میشد، میتوانستیم شرایط را تا حد قابل توجهی در این روزهای اخیر بهبود ببخشیم.»
سهم اندک اقتصاد دیجیتال و گذار به حکمرانی مشارکتی
دکتر میثم بشیری، مدیر پژوهش و نوآوری انجمن تجارت الکترونیک ایران، اولین گام برای تحول را تغییر نگاه به تجارت الکترونیک از یک «کالا» به یک «ابزار تسهیلگر برای تابآوری» دانست و گفت: «بر اساس آمارهای جهانی (استاتیستا)، سهم اقتصاد دیجیتال کشور ما در تولید ناخالص داخلی (GDP) تنها ۲.۵ درصد است؛ در صورتی که این رقم در کشورهای حاشیه (منطقه) بین ۷ تا ۸ درصد است. انجمن در راستای رفع این کاستیها، گامهایی برای ترویج، توانمندسازی و تدوین نقشه راه برداشته است.» ا
وی دو گام کلیدی برای تقویت تابآوری را به شرح زیر برشمرد:
۱. سرمایهگذاری روی زیرساختها: وی با اشاره به اینکه در دوران جنگ ۱۲ روزه، با وجود تداوم خدمات داخلی، دسترسی به اینترنت بینالمللی قطع بود، بر لزوم تقویت زیرساختهای کشور تأکید کرد.
۲. گذار از حکمرانی متمرکز به حکمرانی مشارکتی: بشیری عنوان کرد: «بسیاری از نگاههای حاکمیتی هنوز به صورت متمرکز و با رویکرد نظارتی محدود به این حوزه مینگرند. اگر میخواهیم تابآوری ایجاد شود، نیاز است که حکمرانی مشارکتی توسعه پیدا کند؛ یعنی با حضور سازمانهای مردمنهاد، اصناف و کسبوکارها برای اجرای قوانین، یک حلقه سه جانبه اعتماد شکل گیرد.»
انتقاد شدید از کیفیت اینترنت و پاسخ سازمان نصر
در بخش پرسش و پاسخ، یکی از خبرنگاران ضمن انتقاد شدید از کیفیت نامناسب اینترنت و خطوط ارتباطی، حتی در ایام پس از بحران و تا امروز، پرسید: «انجمن در قبال چالشهایی که وزارت ارتباطات آنها را گردن نمیگیرد و به مسائل امنیتی کلان ربط میدهد، چه اقداماتی انجام داده است؟ این مشکلات در حالی مطرح میشوند که معیشت مردم در خطر است و بسیاری از کسبوکارها با مشکلاتی، چون قطعی تلفن و عدم دریافت پیامک مواجهاند.»
دکتر حکیم جوادی در پاسخ به این انتقاد، ضمن تأیید مشکلات، پاسخ داد: «من امروز مقام دولتی نیستم، اما واقعیت این است که ما در حوزه کیفیت دو مشکل داریم. بخش اول به شرایط جنگی آن مقطع برمیگردد که با درخواست ما، درخواستی پذیرفته شد تا اینترنت شرکتهای ارائه دهنده خدمات تجارت الکترونیک باز بماند تا بتوانند بهروزرسانیهای ضروری خود را انجام دهند. اما مشکل دوم که وزارت ارتباطات چه بخواهد و چه نخواهد باید آن را بپذیرد، ناترازی شدید سرمایهگذاری در این حوزه است. طی سالهای گذشته، سرمایهگذاری در زیرساختها به اندازه نیاز کشور نبوده و مرتباً مصرف از تولید پیشی گرفته است.» وی همچنین تصریح کرد: «فیلترینگ یکی از مانعهای اصلی کسب و کارها است.»
وی در خصوص نقش سازمان نصر در این زمینه افزود: «سازمان نظام صنفی به عنوان بازوی مشورتی و تصمیمسازی دولت، در کارگروههای مختلف حضور دارد. ما از خروجیهای تخصصی انجمن تجارت الکترونیک استفاده خواهیم کرد و آنها را به مرحله اجرا و قانونگذاری خواهیم رساند. برای مثال، من فردا در کمیسیون اقتصادی مجلس برای حل مشکلات این بخش در قالب طرحهای قانونی حضور خواهم یافت.»
در پایان این نشست، اعلام شد که رویداد اصلی EC۲۴x۷ روز پنجشنبه، ۲۴ مهر ماه با هدف تبیین بیشتر موضوعات پایداری کسبوکارها و با حضور کسبوکارها و مقامات ذیربط برگزار خواهد شد.
به پیشنهاد انجمن علمی تجارت الکترونیکی ایران و با تصویب شورای فرهنگ عمومی کشور، روز ۲۴ مهرماه در تقویم ملی کشور به عنوان «روز ملی تجارت الکترونیکی و اقتصاد دیجیتالی» به ثبت رسیده است.
به همین مناسبت اولین رویداد ملی «تجارت الکترونیکی و اقتصاد دیجیتالی» امسال در تاریخ ۷/۲۴ برگزار خواهد شد. شعار محوری رویداد سال «تداوم کسبوکار و مدیریت بحران» است؛ شعاری که بازتابدهنده شرایط خاص کشور در ماههای اخیر و ضرورت تداوم خدمات، دسترسی بدون وقفه و پایداری کسبوکارها در فضای دیجیتال بود.
در این رویداد، مدیران عالی رتبه دولتی، رگولاتورها، مدیران عامل و کارآفرینان بخش خصوصی، دانشگاهیان، متخصصان، رسانهها و خبرنگاران تخصصی گرد هم میآیند تا با تبادل تجربهها و راهکارها، مسیر تابآوری بیشتر، نوآوری و توسعه پایدار اقتصاد دیجیتال ایران را در فضایی گفتوگو محور ترسیم کنند.
در این رویداد، دکتر محمد صادق مفتح، رئیس انجمن تجارت الکترونیکی ایران و قائم مقام وزیر صنعت و معدن و تجارت به سخنرانی خواهند پرداخت و نیز، افراد تاثیرگذار و فعالان حوزه تجارت الکترونیکی و اقتصاد دیجیتال کشور، در پنلهای تخصصی به تبادل نظر در حوزههای مرتبط از جمله سرمایه اجتماعی، امنیت، هوش مصنوعی و رگتک میپردازند. همچنین در این رویداد، از افراد تاثیرگذار و موثر این بخش نیز تقدیر به عمل خواهد آمد.
